Ýnsan olarak doðmak insan olmak için yeterli midir? Her insan, insan olarak kalabilir mi? Ýnsan nedir? Ýnsanlýk nedir? Ýnsanýn ve insanlýðýn evrendeki yeri nedir ya da evrendeki yeri neresi olmalýdýr? Yalnýzca düþünebilmek insan olabilmek ya da insan kalabilmek için yeterli midir? Çaðýmýzda insan olmak ne anlama gelmektedir? Tüm bu ve buna benzer sorularýn gündelik bir yazýda cevap bulabilmesi elbette imkânsýz. Ama küçük bir dokunuþla bu sorulara yüzeysel cevaplar verilebileceðini düþünmekteyim. Peki, en baþa dönecek olursak nedir insan olmak?

                Kuþkusuz ‘insan’ýn birçok tanýmýný bulabiliriz. Bu tanýmlar bakýlan çerçevelere göre de deðiþiklik gösterebilir.  Biyolojik bir insan tanýmý da yapýlabilir, sosyolojik bir insan tanýmý da. Psikolojik, hukuksal, ideolojik insan tanýmlarý da yapmak elbette mümkündür. Peki, bu tanýmlamalardan birisi midir insan yoksa hepsinin ortak paydasý mýdýr? Doðru her ne kadar bir olsa da birden fazla tanýmý olabilir.  Konu bu açýdan ele alýnýrsa tüm bu tanýmlamalarýn doðru olduðu ortaya çýkacaktýr. Ama yazýmýza konu olan ‘insan’ tanýmý hiç kuþkusuz toplumda genel geçerlik kazanmýþ insan tanýmýdýr. Yani yalnýzca insan olarak doðmuþ olmak deðil, bir takým erdemlere sahip olarak insan olmak olgusundan bahsediyorum. Peki, nedir bu erdemler? Elbette bu erdemlerle ilgili bir liste yapýlmak istense bu listenin baþýnda vicdan yer alýr. Ýnsan kalabilmek için en önemli erdemlerden birisidir vicdanlý olmak. Vicdan, dürüstlük, iyi niyet, hoþgörü, duygudaþlýk, adil olmak ve daha birçok erdem bu listede yer alýr.  Bu tanýmlama herkesçe kabul edilebilecek bir tanýmlama olarak karþýmýza çýkar ve kime sorsanýz aþaðý yukarý bu tanýmlamayý yapar. Bu durumda zihinlerde yer teþkil eden baþka bir soru ortaya çýkar ki cevabýný vermek oldukça güçtür; insan doðan bir varlýk insan kalamýyorsa ne olarak sürdürmektedir evrendeki varlýðýný? Bir hayvan olarak mý? Yoksa bir madde olarak mý? Yalnýzca iyi iþler yapan ve iyi olana insan diyeceksek, kötü iþler yapan ve kötü olana ne diyeceðiz? Elbette kötü iþler yapan ve kötü olan da insandýr. Ama nasýl bir insan? Hayvanlarýn ve hayvanlýðýn hakaret ya da iltifat olarak kullanýlmasýna elbette bende karþýyým. Biz insanlar her nedense kendimizi evrenin sahibi olarak görüyoruz. Hâlbuki bizde o beðenmediðimiz ve hükmetmek istediðimiz hayvanlar gibi doðuyor, yaþýyor ve ölüyoruz. Bu hadiseye birçok açýdan bakmak elbette mümkün. Ama sýnýrlarý çizmek ve o sýnýrlarda yaþamak bir insanlýk gereðidir. Yoksa çaðýmýzda olduðu gibi insanlýðýn temel olmayan keyfi ihtiyaçlarý için hayvanlar acýmasýzca katledilir ve nesilleri yok edilir. Hayvan çiftliklerinde yüksek verim ve kazanç elde etmek için hayvanlara yapýlan insanlýk dýþý uygulamalarý (tabiri caizse iþkenceleri) bilmeyenimiz varsa konu ile ilgili internette küçük bir araþtýrma yapmalarýný öneririm.

                Çaðýmýzda insan olarak kalmak; ekonomik ve ideolojik açýdan mümkün görünmüyor. Çünkü söz konusu sistemlerimizi planlarken temele insan dýþýnda her þeyi almýþýz; kazanç, verimlilik, para ve güç gibi. Hukuksal olarak insanýz ve bazý haklara sahibiz; yaþama hakký, çoðalma hakký gibi. Ama bunlar ve bunlara benzer haklar ne zaman veriliyor insanlara? Adil olarak daðýlabiliyor mu bu haklar? Bu sorulara olumlu cevaplar verebilmek oldukça zor. Kapitalizm, liberalizm ya da þu anda dünyaya hükmeden ekonomik sistemin adý her neyse haklarýn daðýtýlmasý konusunda oldukça adaletsiz. Þöyle ki doðuþtan sahip olduðunuz haklarý size belli þartlarý taþýyorsanýz veriyor. Peki, nedir bu belli þartlar? Öncelikle asil (parasý olan ve zengin) bir ailenin üyesi misiniz? Hangi ýrka mensupsunuz? Hangi ülkede doðdunuz ve aslýnda hepsinin temel taþý paranýz, malýnýz, mülkünüz var mý? Eðer bu sorularýn cevaplarý evet ise size iyi bir haberim var; doðuþtan sahip olduðunuz haklarýn hepsini kullanabilirsiniz.  Hatta bunun yaný sýra birçok hak ve özgürlük de sizi bekliyor. Siz bu dünyanýn özel insanlarýsýnýz. Dünya sizin için var ve içindekiler de öyle. Ama bu sorulara cevabýnýz hayýr ise yani asil (parasý olan zengin) bir ailenin üyesi deðilsiniz, mensup olduðunuz ýrk fakir ve istenmiyor, doðduðunuz ülke geliþmemiþ ve üçüncü dünya ülkesi, paranýz, malýnýz, mülkünüz yoksa o zaman býrakýn sonra elde edilen haklarý doðuþtan elde edilen haklara bile sahip olamýyorsunuz. Siz istenmeyen varlýklarsýnýz, bu dünyanýn fazlalýklarýsýnýz. Neden varsýnýz ki zaten? Aslýnda çaðýmýz ekonomik ve ideolojik parametrelerine göre insan bile sayýlmazsýnýz siz. Ýþte bu ahmakça anlayýþ ve düþünce çaðýmýzda var olan ve uygulanan düþünce. Ýnsan doðduðu yeri, ailesini, ülkesini ve ýrkýný seçemeden dünyaya geldiðine göre nasýl olursa seçemediði bu olgularla yargýlanabilir? Bu ne kadar da adaletsiz bir terazidir böyle. Birkaç zekâ yoksunu zorbanýn kurduðu bu adaletsiz düzene neden her doðan baþ eðmek zorundadýr? Ýþte insan kalabilmek ve kalamamak arasýndaki ince sýnýr burada baþlýyor. Bu dünya üzerindeki kaynaklarda ve zenginliklerde her doðan insanýn hakký vardýr ve bu hak insanlara eþit olarak pay edilmelidir. Bu adaletsiz dünya düzenini insanlar nasýl kabulleniyor aklým almýyor. Tüm insanlarýn sahip olduðu bu dünya birkaç sülaleye pay edilmiþ durumda ve geri kalan insanlýk buna hiçbir ses çýkarmýyor. Bu nasýl bir gaflet ve delalettir? Ýnsan bu adil olmayan dünya düzenini nasýl kabul etmektedir?  Daha doðar doðmaz insana dikte ediliyor bu sistem ve insanlar sorgulamamaya itiliyor sanýrým nedeni bu. Dünya üzerinde açlýktan ve yoksulluktan ölmüþ kim varsa hepsinin doymuþluktan ve zenginlikten obez olmuþ kiþilerin paralarýnda hakký vardýr. Bu hak nasýl ödenecektir? Þimdi insan olmak ve insan kalabilmek sorularý cevap bulabiliyor mu zihinlerde.

                 Ýnsanýn çaðýmýzdaki durumu buydu. Peki, evrendeki durumumuz ne? Acaba dünyanýn ve evrenin sahipleri bizler miyiz? Elbette ki hayýr. Evreni göz önüne aldýðýmýzda dünyamýz bir toz zerresi bile deðil. Ýþte bu toz zerresi bile olmayan dünyamýzýn kabuðunda yaþamaya mahkûm edilmiþ ama kendisini evrenin sahibi zanneden zavallýlarýz bizler.  Ama ayný zamanda da kendi hayatýmýzýn patronlarýyýz; kendi ailemizin, iþimizin, evimizin. Bu çeliþkiyle yaþamak zorundayýz. Verdiðimiz bir kararla insanlar zulüm görebilir ve aldýðýmýz bir kararla insanlar mutlu olabilir. Hangisini tercih edeceðiz? Þimdi o hayatýmýzý adadýðýmýz, ömrümüze yön veren deðerleri tekrar gözden geçirme vakti. Acaba hangisi gerçekten önemli? Bu denklemde en büyük eþitleyici elbette ölüm. Ölüm aslýnda herkesi eþitler. Peki, hangimiz gönül rahatlýðýyla ben insaným, insan kalabildim diyebilir?
 
                Ýnsan kalabilmek dileklerimle…
 
Mesut ÇÝFTCÝ