Hangi minvalde olursa olsun imgelem gücü, yazarýn eriþtiði o doruk noktasýnýn ruhtan kaleme yansýttýðý bir izdüþümüdür zihninin derinliklerinden etrafa kývýlcýmlar sýçratan…

Akabinde yarattýðý kahramanlar birer ikiþer dile gelir öykünürken hayatýn akýþýna her ne kadar ket vurulsa da edilgen bir muafiyet ile muzdarip olduðu tüm o ikilemlerin zorunlu bir yansýmasý olarak.

Cervantes Don Kiþot’u yazarken ve yazýn sürecinde o yazma eylemi ile yol aldýkça kahramanýnýn kiþiliðini deðiþtirmek konusunda asla sýkýntýya düþmemiþtir.

‘’Rabelais, Cervantes, Diderot ve Sterne’ün baþýmýzý döndürdüðü özgürlük, yaratýlan doðaçlama ile adeta senli benliydi. Karmaþýk ve katý yazma sanatý, ancak XIX. yüzyýlýn ilk yarýsýnda buyurgan zorunluluk oldu.’’(Alýntý)

Yazýn türü ayný zamanda kalemin sahibinin ve detaycý zihninin bir sunumudur bir yandan iç dünyalarý irdeleyen bir yandan roman(hikâye) kahramanlarýnýn kendi özerk öykülerinde bir noktada kesiþirken.

Dostoyevski ve ‘’Cinler’’ için yazdýðý notlara göz atmak gerekirse, görünen odur ki; yapý mekanizmasýný daha iyi düzenlediði ölçüde yaratýlan kahramanlar daha gerçekçi ve bir o kadar doðaldýr.

Eski roman ustalarýnýn sanatlarý ile çaðýmýzýn romancýsý karþýlaþtýrýldýðýnda günümüz yazarý XIX. yüzyýl romancýsýnýn büyük deneyiminin üzerinden asla atlayýp geçemez.

Yazýnsal eleþtiri getirilen her türlü çaðrýþýmýyla estetik varoluþun temeli ve deneyimin koþullanmýþ bir yansýmasýdýr. Zira bir yazar için eleþtirilmek adeta bir kâbustur yazýn sürecini baltalayan ve deðer görmemesine iliþkin bir öngörü.

Yazýnsal eleþtiri þartlarýn, konumun, toplumun ve basýnýn evriminin etkisi ve zoruyla farklý açýlardan yaratýlan eseri aydýnlatan bir ýþýktýr. Bir yandan yolu açan ve istikametin gittiði yönün tersine ya da paralel seyretmesine de imkân yaratmaktadýr.

Bütün romanlar özünde tek tip bir soruya yanýt arama telaþý içindedir:

‘’Nedir bir birey?

Kimliði nasýl oluþur?

Nereden kaynaklanýr?

Kendini tanýmlama sürecinde geliþtirdiði tüm o öngörü ve birey kendini ne ile tanýmlar ya da ne ile oluþur?

Gizil estetiði nerede tümlenir…

Dünya görüþü ve düþünceleri vb.’’

Thomas Mann bu bitimsiz araþtýrmaya oldukça önemli bir katkýda bulunmuþtur:

‘’Davranmayý düþünüyoruz, düþünmeyi düþünüyoruz ama bizim varlýðýmýzda düþünen ve davranan bir baþkasýdýr ya da baþkalarýdýr.’’

Ve yine Mann’ýn sorguladýðý gibi:

‘’Büyük bir çekici gücü sahip olan ve bizi geçmiþin kuyusundan, uzaktan yöneten, bir kuþaktan ötekine geçmiþ o çok eski alýþkanlýklarýn ilk örnekleridir bunlar!’’

Yazarýn esin kaynaðý tüm o veriler bir yandan zamanýn süzgecinden geçip okuyucuya yönelen uzantýsý ile gerek tarihe gerekse ana ýþýk tutmaktadýr. Yazýnsal eleþtiri zamanýn izafi edilgenliðinde aný dünden bugüne taþýyan, seneler hatta asýrlar evvel yaratýlmýþ yapýtlarý eleþtirisel yetisiyle kavramayý ve kavratmayý saðlayan bir perspektif sunmaktadýr gerek okuyucuya gerekse yazýn dünyasýndaki tüm o yapý taþlarýna…

Eþlik eden böylesi bir düþünce deðil midir tarihin ve edebiyatýn tozlu sayfalarýndan günümüze uzanan tüm o deðerleri tanýyýp bilmemize vesile olan ve tüm o kýymetli yapýtlarý keyfi yargýlara teslim etmeden bölünmez bir bütünlükte sunan.