HECE SAYISI VE DURAKLAR

Türk Milli Şiir Tarzı olan Hece Ölçüsü ile şiir yazmanın ilk temel kuralı her kıtadaki mısraların hece sayısının hem kendi aralarında hem de diğer kıtalarla birebir eşit olmasıdır. Yani baştan aşağıya tüm şiirin her mısrası aynı hece sayısında olmalıdır .

Örnek

He ce yaz mak çok ko lay dır
Harf ler san ki bir ha lay dır
Ye ter ki a zim li o lun
Bu se kiz he ce o lay dır


Bu örnek şiir kıtasında her mısra SEKİZ HECE'den oluşmaktadır. Eğer şiir devam etseydi diğer kıtalardaki mısraların da sekiz heceden oluşması zorunluluğu vardır.

Örnek

He ce yaz mak çok ko lay dır
Harf ler san ki bir ha lay dır
Ye ter ki a zim li o lun
Bu se kiz he ce o lay dır

Her mıs ra e şit ol ma lı
Sa yı lar bir bir tut ma lı
Ek si ğe faz la ya dik kat
Se kiz de sa bit kal ma lı

Tek heceli kelimeden oluşan bir mısradan başlayıp otuz veya daha fazla heceden oluşan mısralara kadar arzu ettiğiniz sayılarda yazabilirsiniz elbette. Genelde en az 7-8 heceli ile 15-16 heceli mısralar arasında değişmektedir edebiyatımızdaki örnekler. Ancak bu tamamen bir tercih meselesidir.

Eğer kelimelerin yapısını bozmaksızın heceler her mısrada belli bir sayı düzenine göre ayrılabiliyor ise bunlara DURAKLI HECE ÖLÇÜSÜ, herhangi belirgin bir duraklama yok ise DURAKSIZ HECE ÖLÇÜSÜ denir

Örnek

He ce yaz mak ben ce / ger çek ten ko lay
Harf ler le çe ki lir / şi ir sel ha lay
Ye ter ki gö nül den / a zim li o lun
Bu al tı ar tı beş / he ce de o lay

Kesme ( slash ) işareti edebi izahat makalelerinde genellikle durakları ifade etmek için kullanılır. Bazen de bunun yerini “ + “ işareti alır. Dikkat edileceği üzere her mısrada kesme işaretinden önce 6 hece ve sonrasında 5 hece vardır. Bu örnek 6+5 durak kuralına uyularak yazılmış bir duraklı hece şiiridir. Kesme öncesinde ve sonrasında en önemli olan husus hecelerin tam kelimelere tabanlanarak oluşması ve kelime ortasından bölünme olmamasıdır. 6 heceli tek kelime yazılabileceği gibi ikişer heceli üç kelime veya üçer heceli iki kelime veya benzeri bir yazım tekniği oluşturulabilir ve bu her mısrada farklı farklı olabilir. Yeter ki durak öncesinde anlamlı bir 6 hece gurubu olsun, kaç kelimeden oluşursa oluşsun. Aynı yaklaşım durak sonrası için de birebir geçerlidir. Bu kez uyulması gereken ise 5 heceli bir yapıdır.

( Redif ve kafiye konusuna müteakip bir makalemde gireceğim için burada hiç bahis etmeyeceğim. Bilgi kirliliği oluşturmaksızın net olarak hece kavramını aktarmaya çalışıyorum. )

Edebiyatımızda en sık kullanılan duraklar ;

4+4
3+5
4+4
6+5
4+4+3
7+5
7+6
7+7
8+8

Ve benzeri duraklardır. Yapının her mısrada aynı olması kaydı ile elbette 2+6, 4+9 gibi kullanımı pek bulunmayan duraklarla da şiir yazmak mümkündür. Tek ki her mısra teknik olarak aynı formata uysun.

Hece sayısı aynı olmakla birlikte durak normları ile paralellik arz etmeyen mısralar DURAKSIZ HECE olarak tanımlanır. Daha ziyade 7-16 hece sayısı arasında yazılırlar. Ancak gerek durak oluşturmanın esprisi ve bunun güfte tekniği ile olan ilişkisi, gerekse alt alta aynı sayıdaki hecelerle yazılmış şiirlerin başlı başına duraksız tanımına girmeyeceği gibi nispeten spesifik ve detay bilgiler gerektiren teknik açılımlara burada girmiyorum. İlerleyen bölümlerde ayrıntılandıracağım.

Bir hususu yinelemekte yarar görüyorum ki işbu makale dizimi kaleme alır iken önümde hiçbir kaynak açık değil, alıntı yapmıyorum, yapmayacağım. Bugüne kadar oluşturduğum genel bilgi dağarcığım çerçevesinde ve özellikle örneklemelerde özgün şiir yapıları oluşturarak vermeye itina gösteriyorum izahatlarımı. Bilinen şiirler üzerinden örnekleme yapmak fevkalade risklidir zira okuyucu ister istemez mısradaki diğer ögelere de yönlenir, burada olabilen sadelikte aktarmak çok kolay değildir, doğru ve anlamlı bir metodoloji olduğunu da sanmıyorum.

Saygılarımla

Mehmet Çağatay Ünlütürk
( Hece Şiiri Nasıl Yazılır Hece Sayısı Ve Duraklari başlıklı yazı MCU :) tarafından 15.09.2013 tarihinde sitemize eklenmiştir. Sitemizde yayınlanan eserlerin hukuki sorumluluğu , kullanılan materyaller ve yazının içeriği yazarlarına aittir.İzin alınmadan kaynak gösterilse bile sayfamızdaki eserler başka yerde yayınlanamaz. Eserlerin izin alınmadan kopyalanması ve kullanılması 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasına göre suçtur. )
Okuduğunuz Yazının Site Kurallarını İhlal Ettiğini Düşünüyorsanız, Site Yönetimine Bildirmek İçin Tıklayınız.